آیین نامه طرح و محاسبه و سازه های بتنی پیش ساخته (نشریه شماره 388)

نشریه شماره 388 چیست و چه موضوعاتی را در بر می گیرد؟

نشریه شماره 388 یکی از نشریه های نوشته شده به صورت اختصاصی است که مربوط به بتن پیش ساخته می شود. ضوابط موجود در نشریه، شامل طراحی قطعات بتنی پیش ساخته، قطعات پیش ساخته مرکب و سازه های پیش ساخته است. همه افراد ملزم هستند که در هنگام اجرای قطعات و سازه های بتنی پیش ساخته به این قوانین و مقررات پایبند باشند.
قطعه پیش ساخته بتنی به هر عضو یا سازه بتنی گفته می شود که بتواند در کارخانه یا شرایط کارگاهی و به طور کلی در محلی به غیر از محل استقرار نهایی ساخته شود. اگر بتن ریزی درجا انجام شود، قطعه پیش ساخته مرکب ساخته خواهد شد. مقررات کلی ایمنی، قابلیت بهره برداری و پایداری هر یک از این قطعات و سازه های بتنی درجا، در این آیین نامه درج شده است. بخش های الحاقی در مورد قطعات و سازه های بتنی پیش ساخته نیز کاربرهای بسیار زیادی دارند.

بخش های نشریه شماره 388 یا آیین نامه آبا

نشریه شماره 388 از دو بخش کلی تشکیل شده است. بخش اول این نشریه مربوط به قوانین و مقررات سازه های بتنی پیش ساخته و قطعات پیش ساخته بتنی است. بخش دوم نیز قوانین و مقرراتی که در بخش اول ارائه شده بودند را به طور کامل و به همراه تصاویر تفسیر می کند. لذا به مهندسین و افراد متخصص در این حوزه پیشنهاد می شود که حتما در هنگام ساخت سازه و قطعات بتنی پیش ساخته این دو بخش را به دو کامل مطالعه کنند تا با قوانین مربوط به آن آشنا شوند.

بخش های مختلف قسمت اول آیین نامه آبا

در بخش اول کلیات و قوانین مربوط به سازه های بتنی پیش ساخته، قطعات پیش ساخته بتنی مرکب و معمولی توضیح داده شده است. هر بند از این بخش دارای زیر مجموعه های مختلفی بوده که توجه به آن ها می تواند اهمیت بسیار زیادی داشته باشد. در ادامه تلاش می کنیم که بندهای مختلف آیین نامه آبا که در بخش اول آیین نامه قرار دارند را به شما توضیح دهیم.

1. مبانی طراحی

در این بخش توضیح کلی در مورد طراحی سازه های پیش ساخته داده شده است. به طور کلی، هدف اصلی برای طراحی سازه های پیش ساخته تامین ایمنی، عملکرد مطلوب و پایایی قطعات است. از این رو باید ضرایب تشدید بارها، ثقل مقاومت ها و ضرایب ایمنی اصلاحی نیز مورد توجه قرار گیرند.

2. بارگذاری

بارگذاری یکی از بخش های دیگر در نشریه شماره 388 است. در این بخش قوانین مربوط به بارگذاری برای بتن های پیش ساخته ذکر شده و مهندسین می توانند از آن ها کمک بگیرند. به طور کلی، بارهایی که به بتن های پیش ساخته وارد می شوند به دو بخش بارها و سربارهای استثنائی و سایر عامل ها تقسیم بندی می شوند. در این بخش کلیه این بارها توضیح داده شده اند و می توان با دقت کامل آن ها را بررسی کرد.
منظور از بارهای استثنایی در این بند، بارها و سربارهایی است که در اثر نیروهای حاصل از ضربه وسایل نقلیه یا انفجار رخ می دهد. برای ساختمان های پیش ساخته بتنی که از صفحات بزرگ در آن ها استفاده شده است، باید حتما احتمال از بین رفتن این ساختمان ها را در نظر گرفت. همچنین توجه به سایر عامل های بارگذاری در بتن های پیش ساخته نیز بسیار حائز اهمیت است.

3. پایداری ساختمان های پیش ساخته بتنی

در یکی دیگر از بخش های نشریه شماره 388 به پایداری ساختمان های پیش ساخته بتنی پرداخته شده است. طراحی سازه های بتنی پیش ساخته طبق این بند باید به گونه ای انجام شود که از رفتار منسجم و پایدار سازه اطمینان حاصل کرد. برای اینکه بتوان پایداری سازه های پیش ساخته بتنی را تامین کرد، باید به ضوابط موجود در این بند توجه داشت.
برای تامین پایداری این سازه ها  بخصوص خانه های بتنی پیش ساخته در برابر بارهای قائم و نیروهای جانبی باید به سیستم های سازه انتخاب شده، کلاف بندی و گسیختگی زنجیره ای توجه داشت. در هر بند توضیحات مربوط به موضوعات داده شده است که می توانید با بررسی دقیق، نحوه تامین پایداری سازه ها را درک کنید.

4. مقررات کلی تهیه نقشه ها، مدارک و مشخصات فنی

برای طراحی نقشه ها، مدارک و مشخصات فنی باید حتما یک سری مقررات در نظر گرفته شوند. در غیر این صورت هیچ اصولی برای طراحی این سازه ها و قطعات پیش ساخته وجود ندارد و نمی توان شاهد پایداری و استحکام سازه های ساخته شده با این بتن ها بود. برای درک بهتر این مقررات در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم. اما حتما برای آشنایی کامل با نحوه طراحی نقشه و مشخصات فنی توضیحات کامل نشریه شماره 388 را مطالعه کنید.

• نقشه های کلی ساختمان باید سیستم ایستایی، سیستم بادبندی، کلاف بندی و پلان را در بربگیرند.
•  کلیه نقشه های مورد نیاز باید قبل از تولید قطعات به تصویب مهندسین مسئول طرح برسد.
•  تیپ و تعداد قطعات بتن پیش ساخته و جزئیات اتصال آن ها باید در نقشه های مربوطه نشان داده شود.
•  مشخصات بتن و میلگرد، نحوه جایی و حمل و نقل عضوهای پیش ساخته باید به طور دقیق مشخص شوند.
•  محل مربوط به تعبیه قلاب ها و جزئیات آن ها جهت حمل و نصب باید به طور دقیق مشخص شود.
•  محل عبور لوله ها و تجهیزات داخل بتن های پیش ساخته به طور کامل باید مشخص شوند.

5. رواداری ها

بند دیگری که در آیین نامه آبا به آن پرداخته شده است، رواداری های مجاز است که باید در هنگام تولید و نصب قطعات پیش ساخته به آن توجه شود. در واقع رواداری ها با توجه به بی دقتی های احتمالی تعیین می شوند. این خطاها می توانند با تحلیل آماری از خطاهای اندازه گیری شده یا پیش شده بیان شوند.
ابعاد قطعات پیش ساخته، باید بر اساس سازگاری رواداری های تعیین شده توسط طراح انتخاب شوند. دامنه دقت در تولید و نصب قطعات نیز به طور کامل در رواداری ها مشخص می گردند. از این رو باید با توجه به این بند، طراحی قطعات و سازه های پیش ساخته با توجه به رواداری های تعیین شده، انجام شود.

6. قطعات پیش ساخته

در این بخش در مورد طراحی قطعات پیش ساخته و کلیه قوانین مربوط به آن توضیح داده شده است. قوانین مربوط به هر یک از قطعات پیش ساخته در این نشریه به طور دقیق بیان شده و لازم است که افراد متخصص بر این اساس مراحل ساخت قطعات را پیش ببرند. طراحی قطعات پیش ساخته بتنی باید مطابق با روش های طرح اعضای بتن آرمه، آیین نامه بتن ایران و کلیه بخش های الحاقی انجام شود.
در این بخش به طور کامل در مورد انواع قطعات پیش ساخته و جزئیات آن ها توضیح داده می شود. از این رو مطالعه این بخش به همه طراحان و متخصصین این حوزه پیشنهاد می شود. در ادامه به بندهای مختلف این بخش از نشریه شماره 388 اشاره می کنیم.

•  قوانین مربوط به قطعات مرکب
•  قوانین قطعات دانه تسبیحی
•  قوانین و ضوابط نشیمنگاه ها و نواحی تکیه گاهی
•  اقلام مدفون در بتن قبل از بتن ریزی
•  توجه به اجزای تعبیه شدن در بتن پس از بتن ریزی
•  مقاومت قطعات در مراحل مختلف جابجایی و نصب
•  اصول و ضوابط مربوط به قلاب های حمل
•  مهار قطعات پیش ساخته در حین نصب

7. انواع قطعات پیش ساخته و ضوابط طراحی آن ها

با توجه به اینکه قطعات پیش ساخته فقط یک نوع قطعه نیستند که بتوان تمامی قوانین را معطوف به آن ها کرد، در نشریه شماره 388 به طور کامل در مورد انواع قطعات پیش ساخته توضیح داده شده است. توضیحات این بخش از نشریه شماره 388 برای تمامی مهندسین مفید است. چرا که در هر بخش ضوابط طراحی این قطعات پیش ساخته نیز توضیح داده شده است. از جمله انواع قطعات پیش ساخته که در آیین نامه آبا به آن ها اشاره شده اند، عبارتند از:

•  قطعات شالوده پیش ساخته
•  ستون های پیش ساخته
•  تیرهای پیش ساخته
•  قطعات سقف پیش ساخته
•  دیوارهای پیش ساخته
•  اتصالات
•  نشیمنگاه ها

هر یک از قطعات پیش ساخته دارای یک بند مشخص هستند و توضیحات مربوط به آن ها به طور کامل قابل مشاهده اند. در صورتی که قصد اجرای هر یک از انواع قطعات پیش ساخته را دارید، می توانید بند مربوط به آن را مطالعه کنید. در برخی از بندها توضیحات کامل تری در مورد محاسبات نیز داده شده است. از این رو افراد متخصص در زمینه طراحی و مهندسی به خوبی می توانند با این بخش از آیین نامه آبا ارتباط برقرار کنند.

8. سیستم های متعارف سازه ای پیش ساخته

سیستم های متعارف سازه ای پیش ساخته، سیستم هایی اند که از بهم پیوستن چند قطعه پیش ساخته تشکیل می شوند. قوانین و مقررات اجرایی آن ها با هم متفاوت است. بدیهی است که باید برای تامین ایمنی و عملکرد مناسب هر یک از این سیستم ها، به این قوانین توجه داشت. قوانین و مقررات این بند از نشریه، به دو بخش سیستم های دیواری و سیستم های خطی تقسیم بندی می شوند.
سیستم های دیواری سیستم هایی اند که از بهم پیوستن تعدادی از دیوارها که در تراز هر طبقه قرار می گیرند، تشکیل می شوند. در این سیستم ممکن است سقف ها متکی به دیوارها یا تیر و ستون ها باشد. در هر صورت باید پایداری سازه در برابر بارهای جانبی با کمک دیوار تامین شود. تمامی اتصالات به صورت قائم و افقی برای تامین پایداری در این بخش توضیح داده شده اند. توضیحات لازم برای تامین پایداری این سیستم ها در بند مربوطه آیین نامه آبا داده شده است.
سیستم های خطی که شامل تیرها و ستون ها هستند، نوع دیگری از سیستم های متعارف سازه های بتنی پیش ساخته را تشکیل می دهند. این سیستم ها شامل قاب خمشی، ستون های پیوسته طرح، قاب ساده همراه با دیوارهای باربر هستند. برای اجرای این سیستم، باید اتصالات در تحلیل سازه در برابر بارهای جانبی محاسبه شوند.

9. تولید قطعات پیش ساخته در شرایط کارخانه ای و کنترل کیفی

شاید بتوانیم یکی از مهم ترین بخش های نشریه شماره 388 را برای مجموعه های تولیدی و حمل و نقل، این بخش بدانیم. در بخش تولید قطعات پیش ساخته، به طور کلی در مورد نحوه تولید، نگهداری و حمل و نقل توضیح داده شده است. قطعات پیش ساخته بتنی در کارخانه یا کارگاه های مختلف تولید می شوند. مراحل تولید آن ها نیز شامل آماده سازی مواد اولیه و قالب ها، استقرار آرماتور، قلاب حمل و دیگر لوازم داخل بتن، اختلاط و حمل بتن، بتن ریزی و مرتفع نمودن آن، حفظ و مراقبت از پروراندن بتن، قالب برداری و انبار کردن قطعات است.
در این بند از نشریه شماره 388 به طور کامل هر یک از مراحل تولید قطعات پیش ساخته توضیح داده شده است. طبق توصیه ای که در این بند وجود دارد، کلیه مراحل باید با هدایت و نظارت متخصصین ذیربط انجام شوند. یکی از اهداف اصلی در انجام این مراحل که باید به آن توجه شود، مکانیزه کردن، سرعت بخشیدن و اقتصادی نمودن و کنترل کیفیت فرآورده ها است. همچنین باید مراحل به گونه ای انجام شوند که شرایط کار بهبود پیدا کنند و تاثیرات جوی در هنگام تولید نیز به حداقل برسد.
از این رو کلیه مراحل باید با فرضیاتی که هنگام طرح و محاسبه ساختمان در نظر گرفته شده اند، هماهنگ باشد. از نظر مقاومت، بارگذاری هنگام تولید و … باید به تمامی قوانین این بند توجه داشت. از این مجموعه های تولید قطعات پیش ساخته می توانند برای راهنمایی و تعیین مراحل، کلیه توضیحات این بند را مطالعه فرمایند. برای آشنایی بیشتر با تولید قطعات پیش ساخته مدرسه پیش ساخته بتنی مطالعه مقاله ” مدرسه بتنی پیش ساخته ” را پیشنهاد می کنیم.

10. مقررات عمومی مربوط به حمل قطعات پیش ساخته

آخرین بندی که در نشریه شماره 388 به آن اشاره شده است، مربوط به مقررات عمومی حمل و نقل قطعات پیش ساخته است. همانطور که تولید قطعات پیش ساخته از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، حمل و نقل آن نیز حائز اهمیت بوده و باید به صورت اصولی انجام شود. حمل قطعات پیش ساخته از کارخانه تا محل نصب باید کمک وسایل نقلیه ویژه انجام شود. ابعاد و وزن قطعات باید از زمان ارسال این قطعات از کارخانه تا رسیدن به محل نصب بدون تغییر و اشکال باشد. بسته بندی و بارگیری و حمل قطعات نیز باید به صورت اصولی انجام شود. در غیر این صورت ممکن است قطعات پیش ساخته در اثر ضربه خوردن و واژگون شدن دچار مشکل شوند.
در این بند از آیین نامه آبا به غیر از ضوابط مربوط به حمل و نقل به قوانین نصب قطعات پیش ساخته و نحوه کنترل کیفی در هنگام نصب نیز توجه شده است. تکنسین های متخصص و افرادی که سرپرست پروژه ها برای نصب قطعات پیش ساخته هستند، باید این بخش را به طور کامل مطالعه کنند و توضیحات مربوط به آن ها را در نظر بگیرند. در پایین نیز ضوابط ایمنی نصب این قطعات توضیح داده شده که توجه به آن ها در هنگام نصب بسیار حائز اهمیت می باشد.

بخش دوم نشریه شماره 388؛ تفسیر بندهای موجود در بخش اول نشریه

همانطور که گفتیم، نشریه شماره 388 یا همان آیین نامه آبا از دو بخش اصلی تشکیل شده که بخش اول قوانین و مقررات را شرح می دهد و بخش دوم بندهای موجود در بخش اول نشریه را تفسیر می کند. افرادی که بخش اول نشریه شماره 388 را مطالعه کنند، متوجه می شوند که در بعضی از این بخش ها ابهامات خاصی وجود دارد. از طرفی تفسیر دقیق بندهای مختلف به همراه عکس و توضیحات دقیق تر می تواند به مهندسین اجرایی و مجموعه های تولیدی کمک کند تا با دقت بیشتری این قوانین را در نظر بگیرند.
از این رو بخش دوم با هدف تفسیر تمامی بندها طراحی شده است. به طوری که هر بند از بخش اول به صورت دقیق بیان شده و تفسیرهای آن نیز ذکر شده اند. در بعضی از بخش ها که نیاز به توضیح تصاویر نیز هست، تصاویری در تفاسیر درج شده اند که می توانید آن ها را بررسی نمایید.
جمع بندی
با توجه به اهمیت نشریه شماره 388 و محتویات آن، این مقاله را به معرفی این نشریه که با نام آیین نامه «آبا» شناخته می شود، اختصاص دادیم. مطالعه دقیق این نشریه به افراد طراحی کننده، تولید کننده و نصب کننده قطعات پیش ساخته پیشنهاد می شود. در هر صورت اگر به قوانین این نشریه پایبند نباشید، ممکن است در هنگام دریافت مجوز با مشکلات خاصی مواجه شوید. از این رو قوانین و مقررات موجود در این آیین نامه لازم الاجرا هستند و مطالعه دقیق آن ها به همه افرادی که در این زمینه فعالیت می کنند، پیشنهاد می شود.